Grunnþættir menntunar
51
„
Lesturinn“ í miðlalæsi snýst þó ekki aðeins um gagnrýna greiningu heldur fjöl-
þætta færni sem nýtist fólki við að njóta efnis eða nota það. Miðlalæs nemandi
er til dæmis læs á myndmál kvikmynda og kann á leiðakerfi netsins. Hann hefur
jafnframt á takteinum orð til að hugsa og tala um þessi fyrirbæri, orð sem eru
sambærileg við hugtök í málfræði eða bókmenntafræði á vettvangi tungumálsins.
Hér má til dæmis nefna orð eins og
sjónarhorn
og
myndskeið
úr kvikmyndamáli
og orðin
efnistré
og
stikla
úr netmáli. Þegar sagt er að hver miðill eigi sér sérstakt
„
mál“ er ekki aðeins átt við þau táknkerfi sem um er að ræða heldur er einnig vís-
að til þess að höfundar taki mið af ákveðnum reglum og hefðum þegar þeir búa
til efni. Stiklan
heim
hefur til að mynda ákveðna merkingu á netsíðu og myndataka
og tónlist í hryllingsmyndum lýtur ákveðnum lögmálum. Miðlalæst fólk þekkir til
slíkra hefða og getur haft af þeim gagn og gaman.
Efnisgerð
„
Skriftin“ á vettvangi miðlamenntar jafngildir efnisgerð barna og unglinga þar
sem prentmiðlar eru aðeins einn af mörgum miðlum sem eru í boði. Ritun í nýrri
Lykilhugmyndir og lykilspurningar
Höfundurinn
:
Allt miðlað efni er búið til. Hver bjó það til?
Tjáningarformið
:
Hver miðill á sér sérstakt „mál“ sem lýtur sínum lögmálum.
Hvaða aðferðum er beitt til að fanga athygli þína?
Móttakendur
:
Ólíkt fólk skilur efni á mismunandi hátt.
Er hugsanlegt að aðrir skilji efnið öðruvísi en þú? Og þá hvernig og hvers vegna?
Innihald
:
Miðlun litast alltaf af tilteknum gildum og sjónarmiðum þeirra sem búa til efni.
Hvers konar gildi, lífsviðhorf og sjónarmið koma (koma ekki fram) í því?
Tilgangur
:
Oft vill fólk að miðlun efnis færi því fé eða völd.
Hvers vegna er efninu komið á framfæri?
Spurningarnar má nota við greiningu á ýmiss konar efni, t.d. blaðagrein, dægurlagatexta,
myndasögu eða sjónvarpsauglýsingu.
